ફિરાક ગોરખપુરી 3 માર્ચ

શ્રી એલ.વી.જોષી
ઊર્દૂ ગઝલના સદાબહાર કવિ ફિરાક ગોરખપુરીનો જન્મ ઇ.સ.1896 માં
ઉત્તરપ્રદેશના ગોરખપુરમાં થયો હતો.એમનું મૂળ નામ રઘુવીર સહાય. ‘ફિરાક’ તો
એમનું તખલ્લુસ હતું. ઉર્દૂનો અભ્યાસ તો પિતાએ જ કરાવ્યો. બી.એ.થઇ
કાનપુરમાં વ્યાખ્યાતા તરીકે જોડાયા,દરમિયાન ડેપ્યુટી કલેકટર તરીકે તેમની
વરણી થઇ પણ ગાંધીજીના પ્રભાવ હેઠળ એમણે એ તક જતી કરીને અસહકારની લડતમાં
ઝંપલાવ્યું. ‘સોલા ઇ સાજ’ , ‘ઘર કી કરવટ’ , ‘ગઝલિસ્તાન’ , ‘ચરાગા’ વગેરે
એમના પ્રકાશનો છે. ભારત સરકારે ‘પદ્મભૂષણ’ નું સન્માન પણ આપ્યું. એમની
ગઝલોમાં આકૃતિનું સૌષ્ઠવ અને વિચારોની શક્તિ પ્રગટ થાય છે. ‘બજમે જિંદગી’
, ‘રંગે શાયરી’ એમના મુખ્ય કાવ્યસંગ્રહમાં તેમની કવિતાનું હીર આવી જાય
છે. હવાઇ ઉડયનોમાં રાચતી ગઝલને એમણે વાસ્તવિકતાની ભૂમિ પર ઉતારીને તેની
પ્રતિષ્ઠા કરી છે. દિલ્હીમાં 3/3/1982 ના રોજ એમનું દેહાવસાન થતા આધુનિક
યુગના શ્રેષ્ઠ ઉર્દૂ કવિની એક મોટી ખોટ પડી. એમના ‘ગુલઇ નગ્મા’
કાવ્યસંગ્રહને લક્ષમાં રાખી ભારતીય જ્ઞાનપીઠે પારિતોષિક આપેલું.
ઉત્તરપ્રદેશની રાજય સરકારે અને કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીના પણ તેમને
પુરસ્કારો મળેલા. એમણે છેલ્લે કહ્યું હતું :

“ અબ તુમસે રૂખસદ
લેતા હું આઓ, સંભાલો સાજે ગઝલ,
  નયે તરાને છેડો,
મેરે નગ્મો કો નીંદ આતી હૈ.”